پیش از توضیح مفهوم وکیل کیفری بایستی مفهوم وکیل، و نیز تفاوت ماهوی قوانین و دادگاه‌های حقوقی و کیفری را شرح داد.
مطابق اصل 35 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در تمام محکمه ها دو طرف حق دارند برای خود وکیل داشته باشند و چنانچه توانایی گرفتن وکیل کیفری را نداشته باشند باید برای آنان امکانات تعیین وکیل کیفری فراهم گردد. همچنین طبق قوانین مدنی مصوب مجلس شورای اسلامی، هر شخصی می‌تواند با عقد قرارداد وکالت با افراد دیگر، قسمت‌ها یا تمامی اختیارات خود را به ایشان تفویض نماید. ناگفته پیداست که در صورت حجر یا عدم صلاحیت عقلی یکی از دو طرف، امکان رسمیت یافتن چنین رابطه‌ای وجود ندارد. همچنین لزومی ندارد که یکی از این طرفین دارای پروانه‌ی وکالت باشند.
اما اینجا به تفاوت‌های ذاتی در در مفهوم وکیل کیفری و حقوقی و دادگاه‌های مرتبط با آنان می‌رسیم. قانون‌گذار به طور کلی جرایم را در دو دسته‌ی مجزا جای داده است که در این میان، جرایم کیفری آن دسته از بزه‌های ارتکابی هستند که به سلامت و درستی جان و مال افراد یا جامعه لطمات جدی وارد می‌آورند و اصطلاحاً قابل چشم‌پوشی نیستند. از جمله‌ی این جرایم می‌توان به قتل نفس، سرقت و یا خیانت در امانت اشاره نمود. در برخی از پرونده‌های کیفری مانند موارد حقوقی استخدام وکیل کیفری ضروری است که در صورت عدم توانایی موکل به این کار توسط دادگاه برای وی یک وکیل به عنوان وکیل تسخیری استخدام خواهد گردید.
کمک گرفتن در پرونده‌های یاد شده از یک وکیل کیفری چه در مواردی که اتهامی متوجه شما شده و چه در حالتی که خود شاکی پرونده هستید به شدت توصیه می‌گردد. زیرا یک وکیل کیفری ممتاز خواهد توانست با تنظیم شکوائیه و یا دفاعیه‌ی مناسب و یا حتی تنظیم و تقدیم لایحه به محضر دادگاه نقش به سزایی را در دفاع و استیفای حقوق شما ایفا کند. همچنین اشاره به این نکته شایسته است که بدانید طرح هر دعوایی تنها یک بار امکان‌پذیر است و در صورت شکست خوردن در پرونده به هر علت اعم از طرح اشتباه آن یا هر مسئله‌ی مشابهی، گذشته از دست رفتن حق، موجب خواهد شدکه در پیچ و خم دادرسی مجدد و یا تجدید نظر افتاده و وقت و هزینه‌های تالی دیگری را متحمل شوید. همچنین در صورتی که به اشتباه متهم شده باشید عدم دفاع و در مواردی عدم تعیین وکیل کیفری ممکن است به مثابه قبول اتهام در نظر گرفته شود که پیامدهای بدی را ممکن است در پی داشته باشد.
در انتها باید به هزینه‌های تعیین و عقد قرارداد با وکیل باید اشاره کرد که پرسش بسیاری از مراجعان در ابتدا همین امر است. هزینه‌ی هر وکیل با توجه به تجربه و شهرت نام هر وکیل ممکن است متفاوت باشد. جز آن حق مشاوره، حق الزحمه‌ی وکالت، هزینه تمبر مالیاتی و هزینه‌های جنبی که وکیل ممکن است برای پیگیری پرونده‌ی شما متحمل می‌شود اجزای اصلی دستمزد یک وکیل را تشکیل می‌دهند. البته در حال حاضر برخی وکیلان به صورت تضمینی با موکلان خود قرارداد می‌بندند؛ به آن معنی که در صورت باخت هزینه‌ای را از وی مطالبه نخواهند کرد و در برد و باخت موکل خود سهیم خواهند بود.