دعوای خلع ید به دعوایی گفته می شود که مالک اصلی یک مال غیرمنقول(غیرقابل انتقال) مانند خانه، مغازه یا زمین، بر علیه متصرف غیرقانونی مال خود دادخواست داده و شکایت میکند. و از دادگاه می‌خواهد که به روند تصرف غیرمجاز متصرف پایان بخشیده و ملک او را از تصرف او خارج کرده و تحویل خودش بدهد.
نحوه طرح دعوای خلع ید نیز به این شکل است که مالک اصلی مال غیر قابل انتقال، با در دست داشتن سند مالکیت خود به دادگاه محل وقوع مال غیرمنقول مراجعه کرده و با تنظیم دادخواست و طرح شکایت، خلع ید بطرفیت (علیه) متصرف که در اصطلاح غاصب تلقی میشود، حق خود را مطالبه میکند.
*(غیرمنقول)*: یعنی غیر قابل انتقال ، اموال غیرمنقول در اصطلاح حقوقی به مالی گفته میشود که از جایی به جای دیگر قابل انتقال نباشد.مانند زمین، ملک
ارکان دعوای خلع ید چیست؟
مال مورد تصرف باید غیرمنقول باشد
دعوای خلع ید تنها نسبت به اموال غیرمنقول قابلیت اقامه و رسیدگی را دارد. یعنی مالی که مورد تصرف غیر قانونی قرار گرفته است، الزاما باید غیرمنقول باشد. به اموالی غیر منقول گفته می شود که انتقال آنها از مکانی به مکان دیگر ممکن نباشد و موجب وارد آمدن خرابی به خود مال یا مکان آن شود. مثلا زمین غیرمنقول است. زیرا نمی توان آن را از محلی به محل دیگر منتقل کرد. پس در خصوص اموال منقول نمی توانیم از دعوای خلع ید استفاده کنیم و باید به سراغ عناوین دیگری برویم.
غصب نمودن مال توسط متصرف
رکن دوم این است که متصرف مال مالک را غصب نموده باشد. در قانون مدنی غصب عبارت است از استیلا بر حق غیر به نحو عدوان. منظور از استیلا غلبه و چیرگی است. در واقع در غصب، متصرف بر مال مالک غلبه چیره می شود در حالی که مالک راضی به تصرفات او نیست. زمانی غصب منجر به طرح دعوای خلع ید می شود که غاصب بر مال غیرمنقول دیگری غالب شود.
عدوانی بودن تصرف
رکن بسیار مهم تحقق غصب، عدوانی بودن تصرف است. یعنی تصرفات متصرف باید غیر مجاز و غیر قانونی باشد، تا دعوای خلع ید را بتوان علیه او مطرح نمود. پس برای آن که عمل متصرف غصب محسوب شود، تصرفات او باید غیرقانونی باشد. یعنی نه از جانب مالک اذنی برای تصرف داده شده باشد، نه قراردادی بین آنها باشد و نه قانون اجازه ی این تصرف را به او داده باشد.
مالکیت خواهان مسلم باشد
تنها کسی می تواند خلع ید متصرف از ملکی را بخواهد، که خود مالک ان مال باشد. مالکیت خواهان بر مال مورد تصرف باید مسلم و محرز باشد و اختلافی در آن وجود نداشته باشد. خواهان باید سند مالکیت خود را پیوست دادخواست نماید. اگر خواهان مالک واقعی ملک باشد ولی سندی برای اثبات مالکیت خود نداشته باشد، باید ابتدا دعوای اثبات مالکیت را طرح نماید. پس از اثبات مالکیت خواهان در دادگاه او می تواند دعوای خلع ید را علیه متصرف طرح نماید.
ضرورت وجود مالکیت در دعوای خلع ید
دعوای خلع ید معمولا از طرف مالک مطرح می شود. خلع ید مختص به اموال غیر منقول است و یک تفاوت عمده دیگر میان دعوای خلع ید و تخلیه ید این است که خلع ید در مورد اموال غیر منقول مطرح می شود اما تخلیه ید هم در مورد منقول و هم غیر منقول قابلیت طرح دارد. منظور از غیر منقول ، مالی است که حمل آن از مکانی به مکان دیگر بدون آسیب زدن به آن مال یا محلی که در آن نصب شده است امکان پذیر نباشد.
لایحه چیست؟
لایحه به معنای برگه‌ای است که اظهارات، دفاعیات یا نکات خاصی را از یک شخصیت حقوقی یا حقیقی به دادگاه ابلاغ میکند. لایحه در گذشته با عنوان عریضه نیز نامیده می شده است. گفتنی است که دسته‌ای از لوایح قانونی به دفاع از حقوق طرفین دعوا می‌پردازند، در نتیجه با عنوان "دفاعیه" معروف هستند؛ این روزها، برخی از اهل فن، انواع لوایح قانونی را (چه برای دفاع باشند، چه برای اظهار مطلبی) را با عنوان "دفاعیه" می‌نامند.
اصول کلی تنظیم یک لایحه خوب
در بخش‌های قبلی، آموزشی را قرار دادیم که به شما کمک میکند یک لایحه حقوقی را بدون نیاز یا با کمترین نیاز به وکیل، نگارش کنید؛ در این بخش، نکته‌ها مواردی را بیان میکنیم که با رعایت آنها، لایحه‌تان رنگ و بوی یک عریضه قانونی به خود میگیرد و باعث تاثیر بیشتر در دادگاه‌های و مراجع قضایی میشود. پس از استفاده از آموزش گام به گام قسمت قبلی، نکات زیر را هم لحاظ کنید تا فرایند تنظیم لایحه، به پایان برسد.
نکته اول: ساختار کلی و بخش به بخش لایحه
هر متن نوشتاری، دو ساختار دارد؛ یک ساختار برای ارتباط بخش‌ها به صورت عمودی و یک ساختار برای تنظیم یک پاراگراف به تنهایی. بسیار مهم است که متن شما با رعایت اصول و مولفه‌های مربوط به ساختار عمودی نوشته شود؛ این مسئله ظاهر زیباتری به متن شما می‌دهد و باعث میشود که مخاطب (قاضی، دادستان یا هر شخص دیگری) با علاقه بیشتری لایحه ارسالی شما را مطالعه کند؛ متاسفانه بسیاری از لوایح حقوقی به سبب اینکه خوانا نیستند یا اصول کلی ساختاری در آنها رعایت نشده، با دقت و توجه خوانده نمی‌شوند.
نکته دوم: لحن و بیان کلی لایحه
در بخش‌های قبلی نیز، نکاتی درباره لحن لایحه حقوقی بیان کردیم. این نکته را به خاطر داشته باشید که یک لایحه حقوقی حتما باید با زبان و بیان حقوقی نوشته شده باشد. بسیار مهم است که از کلمات و اصطلاحات رایج در زمینه حقوقی استفاده کنید و در مجموع، جملات را به صورت رسمی تنظیم کنید. همچنین تا جایی‌که میتوانید (مخصوصا در قسمت بیان وقایع) از عبارت‌های عامیانه پرهیز کنید.
نکته سوم: اصالت لایحه
احتمالا تا به حال به دفاتر تایپ و تکثیر فایل‌های کاغذی سری زده‌اید؛ این فروشگاه‌ها پر از اوراق قضایی آماده فروش هستند. این برگه‌ها آماده شده‌اند که شما قسمت عنوان و تاریخ را با اطلاعات شخصی خود پر کنید و تحویل مراجع قضایی بدهید. نکته مهم درباره برگه‌های از پیش‌تهیه‌شده این است که چنین برگه‌هایی اصالت نوشتاری خود را از دست داده‌اند و مراجع قضایی نیز برای خواندن آنها زمان زیادی صرف نخواهند کرد؛ بهترین انتخاب، نوشتن صفر تا صد یک لایحه با قلم و مهارت خودتان است.
سخن پایانی
لایحه یک درخواست حقوقی است که از طرف اشخاص حقوقی یا حقیقی به مراجع قضایی کشور تقدیم میشود؛ در سیستم حقوقی قدیمی، به لایحه "عریضه" نیز می‌گفتند. ما در این مقاله، کوشیدیم تا نکاتی ابتدایی درباره دعوای خلع ید و تنظیم لایحه ارائه دادیم اما اگر میخواهید به صورت کامل درباره این مسائل بدانید، با اپلیکیشن حقوقی شهرداد مراجعه نمایید.
